Het verwijderen van vlekken uit beton en marmer

In het algemeen kan men uit beton bijna alle vlekken verwijderen. Alleen zeer oude vlekken zijn dikwijls uiterst hardnekkig. Men moet de behandeling dan soms iedere dag herhalen en alleen een zeer grote portie geduld kan dan tot succes leiden.

Dikwijls is het niet mogelijk te bepalen waaruit de vlek eigenlijk bestaat en dan moet men eenvoudig probeeren welke chemicaliën op de vlek inwerken. Bij beton moet men alle zuren en stoffen, die eventueel zuur af kunnen scheiden, zorgvuldig vermijden, daar het beton ook door zeer zwakke zuren aangetast wordt.

Gewoonlijk is het kleurende bestanddeel tot een zekere diepte in het beton binnengedrongen. Het is duidelijk, dat men een dergelijke vlek niet eenvoudig kan wegwassen. Hiertoe is het nodig het reageerende materiaal zeer lang in te laten werken. Een zeer geschikte methode is dan de werkzame stof met een vulmiddel te mengen tot een plastische pasta en deze pasta dan in een dikke laag op de vlek aan te brengen. Gewoonlijk brengt men dan nog een soort verband aan, bestaande uit een paar lagen dun katoen, om de pasta op zijn plaats te houden. Ook kan men katoen met de oplossing drenken en dan in enige lagen op de vlek leggen.

Sommige vlekken kan men verwijderen of beter onzichtbaar maken door de gekleurde stof in een ongekleurde verbinding om te zetten, andere vlekken als bv. vetvlekken, moeten opgelost worden. Hier moet men er dus voor zorgen, dat het oplosmiddel niet kan verdampen, waartoe men met ondoorlaatbaar weefsel bedekt.

IJzervlekken moet men reduceren. Men moet er natuurlijk voor zorgen, dat er geen lucht bij kan komen waardoor het ijzer weer geoxydeerd wordt. Opgelost wordt dan met citroenzuurnatrium.

Bij het gebruik van chemicaliën voor het verwijderen van vlekken moet men zeer voorzichtig zijn. Soms ontstaan hierdoor nieuwe vlekken, die nog veel moeilijker te verwijderen zijn. Dit is bv. het geval met natriumhydrosulfiet (Na₂S₂O₄), dat bij ijzervlekken soms aanbevolen wordt. In enkele gevallen ontstaat een zwarte vlek die bijna niet te verwijderen is. De vlek bestaat waarschijnlijk uit ijzersulfide.

In de meeste gevallen is het uiterst moeilijk de aard van de vlekken te bepalen. IJzervlekken zijn gewoonlijk geel tot bruin en gelijken in kleur op ijzerroest. Olievlekken kunnen op den duur ook bruin worden en zijn dan zeer moeilijk te determineren. Vlekken van koper en brons zijn dikwijls gedeeltelijk groenachtig, soms ook geheel bruin. Ook is het mogelijk dat het koperzout zich met de ijzerzouten uit het beton chemisch omzet. Stenen trapleuningen en dergelijke worden door het dagelijks gebruik dikwijls door en door vet en vuil. Hout kan door te hoge temperatuur bruin worden. In dergelijke gevallen is het vordeeliger het oude vuile en verkleurde materiaal door nieuw te vervangen.

IJzervlekken
Men maakt een oplossing van 1 dl natriumcitraat in 6 dl water en mengt de oplossing met een gelijk volume glycerine. Deze oplossing maakt men nu met krijtwit tot een stijve pasta aan, die in een dikke laag op steen blijft kleven. Deze pasta wordt dan in een dikke laag op de vlek gestreken, bv. met een plamuurmes, en men laat de massa rustig enige dagen inwerken. Indien het te lang duurt kan men het natriumcitraat vervangen door het sneller werkende ammoniumcitraat dat gepolijste oppervlakken iets mat maakt.

Donkere ijzervlekken worden eerst met natriumcitraat behandeld. Men wrijft de vlek met de bovengenoemde oplossing 10 tot 15 minuten goed in.
Hierna strooit men, wanneer het oppervlak horizontaal is, een dunne laag fijne natriumhydrosulfiet-kristallen op de vlek, bevochtigt met iets water en brengt dan een dikke pasta van krijtwit in water er op. Wanneer het oppervlak verticaal is, neemt men de krijtwitpasta op een troffel, strooit hierop het natriumhydrosulfietpoeder, bevochtigt met water en drukt nu de pasta op de ijzervlek. Ongeveer na een uur moet men de massa wegnemen. Indien de vlek dan nog niet verdwenen is, moet de bewerking herhaald worden. Wanneer de vlek verdwenen is wordt de plaats met citraatoplossing nabehandeld.

Kopervlekken
Groene kopervlekken behandelt men met een pasta, die uit 1 dl salmiak en 4 dl talcum, aangemaakt met ammoniak, bestaat. Met deze pasta smeert men de vlek in en laat indrogen. Zeer oude vlekken moeten enige malen behandeld worden, eventueel kan men het salmiak door aluminiumchloride vervangen. Indien de vlek zeer hardnekkig is kan men de rest oplossen met de zeer gevaarlijke cyaankaliumoplossing (zwaar vergif). Men drenkt een dikke lap met een 5-pcts oplossing van KCN in water en houdt de lap enigen tijd nat.

Inktvlekken
Inktvlekken moeten verschillend behandeld worden, afhankelijk van de soort gemorste inkt. De gewone soorten schrijfinkt bestaan uit een oplossing van gallus- en tanninezuur ijzer, anilineblauw en iets zuur. Men maakt dan een sterke, hete oplossing van natriumperboraat en roert de oplossing met krijt tot een dikke pap aan. Deze pap wordt in een laag van ongeveer ½ cm dik op de inktvlek gesmeerd en na opdrogen eventueel door een nieuwe laag vervangen. Wanneer de inktvlek reeds bruin geworden is, moet men de vlek juist als een ijzervlek behandelen.

Tegenwoordig bestaan vele inkten, vooral de niet blauwe soorten, uit een gewone oplossing van anilinekleurstof in water. Gewoonlijk kan men vlekken van deze soorten inkt ook op de hierboven beschreven wijze met natriumperboraat verwijderen. Gelukt dit niet, dan neemt men ammoniak of tenslotte bleekwater (eau de Javelle). Inkt, die met Berlijnsch blauw gemaakt werd, kan men met tamelijk sterke ammoniak verwijderen. Vlekken van zg. onuitwisbare inkt kunnen soms verwijderd worden met een afwisselende behandeling met chloorkalkbrij en ammoniak.

Tabaksvlekken
Tabaksvlekken in marmer en terrazzo kan men gewoonlijk verwijderen met een pap van de gewone schuurmiddelen, die in de keuken en voor het schoonmaken van marmer gebruikt worden. Deze bestaan uit puimsteen of kwartspoeder met soda, trinatriumfosfaat en iets zeep. Men kan ook een sterke oplossing van zeep en soda gebruiken, bv. ongeveer 20 g zeep en 20 g soda op ½ l water. Men kan een lap met deze oplossing drenken en op de vlek leggen of men maakt een pap van de zeep-soda-oplossing met krijtwit. Men laat de pap zolang inwerken tot ze geheel droog geworden is en vervangt ze dan door een nieuwe hoeveelheid. Het krijtwit kan men met goed gevolg door talcum vervangen, daar de ingedroogde massa dan gemakkelijker verwijderd kan worden.

Een zeer werkzame oplossing, die ook voor vele andere vlekken gebruikt kan worden, is een mengsel van trinatriumfosfaat en bleekwater. Men maakt de oplossing door 1 kg trinatriumfosfaat in 4 l water op te lossen en met een dunne chloorkalkbrij te mengen, die 350 g chloorkalk bevat. Het gevormde onoplosbare calciumfosfaat laat men rustig bezinken en roert de bovenstaande oplossing met talcum tot een pap aan. De oplossing mag niet met metaal in aanraking komen, moet dus in geëmailleerde of stenen potten gemaakt worden.

Urinevlekken
Urinevlekken kunnen ook met de oplossing van trinatriumfosfaat en bleekwater verwijderd worden. In hardnekkige gevallen legt men een lap op de vlek en houdt deze met de oplossing enige dagen vochtig.

In bijna alle gevallen zal men na het verwijderen van de vlekken een matte plek overhouden. Door slijpen en polijsten kan men den glans weer juist zo sterk maken als die van de omgeving. Als slijpmiddel neemt men fijn carborundum of amaril. Men polijst dan met Weense kalk.