Chroomleder, Looien met aluin, Lederemulsie, Eiwitappretuur voor licht gekleurd leer en meer ...

Voor vele doeleinden is chroomleder juist zo goed als het met natuurlijke looistof gelooide leder. De naam dankt het aan de chroomaluin, die de eiwitstoffen van de huid onoplosbaar maakt. Het chroomlooiproces verloopt in enige weken, men bespaart dus zeer veel tijd.

De gereinigde huiden worden goed gewassen en dan ontkalkt met een oplossing van 150 g zuiver melkzuur of 500 g melkzuur van 22 %, zoals het in de looierij gewoonlijk gebruikt wordt, in 150 tot 200 l water. Deze hoeveelheid is weer berekend op een grote koehuid. Men hangt de huiden in de kuip zodat ze geen knikken en vouwen kunnen vormen en laat ze 24 uur in de melkzuuroplossing. De huiden worden weer goed gereinigd en bewerkt en nu lost men 1¾kg kristalsoda en 3 kg gewoon keukenzout in 12 l warm water op. Hiernaast lost men 6 kg chroomaluin (chromiumkaliumsulfaat) in 35 l koud water op.
Dit duurt vrij lang, men moet goed roeren. Nu giet men zeer langzaam onder goed roeren de soda-zoutoplossing bij de chroom-aluinoplossing. Dit moet ongeveer 10 min duren. Men heeft dan ongeveer 50 l looioplossing.

Men vult de looikuip met een inhoud van 200 l met 120 l koud water, voegt hierbij 12 l chroomoplossing en roert goed om. In deze oplossing hangt men nu de ontkalkte huiden. Ook hier moet men de huiden dikwijls omdraaien en de vloeistof doorroeren om de vloeistof zo gelijkmatig mogelijk op de huiden in te laten werken. De eerste dag moet men ieder uur in de kuip werken.

Na drie dagen neemt men de huiden uit de kuip, voegt de helft van de overgebleven hoeveelheid chroomoplossing bij de oplossing en hangt de huiden weer in de kuip. Weer na ongeveer 2 dagen haalt men de huiden uit de kuip en voegt de rest van de chroomoplossing toe. De huiden worden in de tussentijd iederen dag enige malen omgewerkt.

Nu controleert men hoever het looien reeds is door een stukje van het dikste leer af te snijden. De kleur moet gelijkmatig door en door groen worden. Wanneer men een stukje met water kookt, mag het niet hard worden, doch moet elastisch blijven.

Het is duidelijk dat men bij kleinere huiden in verhouding tot het gewicht minder zout en minder water neemt. In ieder geval moet men zo lang looien tot het leer door kokend water niet meer aangetast wordt.

Na het looien worden de huiden minstens 4 maal in schoon water gewassen en nu een nacht in een oplossing van 1 kg borax in 150 l water ingeweekt. De volgende dag wordt het leer minstens 5 of 6 maal in schoon water gewassen.

HEBBEN

Het leder kan nu direct ingevet worden zoals hiervoor beschreven werd of het wordt zwart geverfd met nigrosine.

Hiertoe maakt men een oplossing van 50 g nigrosine in 3/4 1 water en wrijft deze gelijkmatig in.

Men kan leder ook met ijzeroplossing en sumak zwart maken.
Hiertoe laat men 2 l goede azijn met ijzervijlsel zolang staan tot er niets meer oplost; ijzervijlsel in overmaat.

De huiden laat men nu in een oplossing van 5 kg sumak in 150 l warm water ongeveer 2 dagen trekken. Men moet dikwijls omroeren en de huiden bewegen. Hierna haalt men de huiden uit de oplossing en wrijft ze goed met de ijzeroplossing in. De overmaat ijzervijlseloplossing wordt weer afgewassen en men zet het leder nog een nacht in de sumakoplossing. Indien ze nog niet voldoende zwart zijn wordt de bewerking herhaald. Hierna wordt het leder weer goed gewassen en schoon gespoeld.

Het verven met nigrosine is echter aanmerkelijk beter. Na het verven wordt het leder ingevet. Dit moet juist als bij het normale looigare leder zeer nauwkeurig geschieden.

Soms is het leder na het invetten niet voldoende elastisch en buigzaam; het wordt dan elastisch gemaakt door het herhaaldelijk heen en weer over een vrij scherpen rand te trekken. Hiervoor kan men een plank van hard hout nemen, ongeveer 1 m lang, 15 cm breed en 25 mm dik. De ene kant wordt zo scherp aangeschaafd. dat de rand slechts 3 mm dik is, doch goed rond. Het leder houdt men met de vleeszijde naar beneden. Hierna laat men het leder goed drogen. De laatste bewerkingen kunnen ook herhaald worden tot het leder voor het doel, waarvoor het bestemd is, voldoende soepel en elastisch is.

Bij zeer dik leder moet het invetten, met er tussen met warm water behandelen, enige malen herhaald worden. Men smeert dan vrij dikke lagen traan met rundvet op het leder en laat dit er goed in trekken.

Looien met aluin

Het ontkalken en schoonmaken van de huiden moet op dezelfde wijze geschieden aJs bij de andere looimethoden.

Men lost nu 6 kg gewone of ammoniakaluin in 60 l water op, hiernaast lost men 1½ kg kristalsoda en 3 kg keukenzout in 20 l water op. De sodaoplossing giet men nu onder goed roeren uiterst langzaam bij de aluinoplossing; het bijgieten moet minstens 10 min duren. Er mag geen melkachtige troebeling ontstaan.

De huiden hangt men nu weer zo glad mogelijk in de oplossing, roert dikwijls om en keert de huiden van tijd tot tijd. Het is duidelijk, dat men ervoor zorgen moet, dat alle delen van de huid zo gelijkmatig en zo goed mogelijk met de oplossing in aanraking moeten komen.

Na 6 of 7 dagen is het looiproces afgelopen en de huiden worden gedurende een kwartier in schoon water gewassen. Hierna hangt men de huiden ter droging op; wanneer ze nog flink vochtig zijn smeert men de haarzijde goed met klauwenolie of traan in en laat ze nu langzaam verder drogen. Wanneer de eerste lichte vlekken komen, moet men de huiden door wrijven en buigen elastisch maken. Dit is bij het looien met aluin van het grootste belang. Men trekt ze hiertoe over de dunne afgeronde zijde van een hardhouten plank. Dit moet gedurende het drogen dikwijls herhaald worden, zolang tot het leder geheel droog is.

Wanneer het leder geheel droog is, bevochtigt men het oppervlakkig met warm water en smeert het nu dik in met vet. Het vet bestaat uit een mengsel van ongeveer gelijke delen rundvet en traan of klauwenolie. De samenstelling moet zodanig zijn, dat het mengsel bij gewone temperatuur zalfachtig is. Hierna wordt het leder flink met het gladhout behandeld.

In het algemeen heeft met aluin gelooid leder een neiging om hard te worden. Door het leder te bewerken, te buigen en te strekken, kan het steeds weer buigzaam gemaakt worden, eventueel vet men nog eens in. Door het leder voldoende te bewerken kan men het zo buigzaam en zacht maken als men het wenst.

Lederemulsie

Voor het zacht maken gebruikt men dikwijls een emulsie:

Ricinusolie	4		dl
Caseïne	4		dl
Spiritus	1		dl
Benzol	1		dl
Water	50		dl
Salicylzuur	0	,1	%

Eiwitappretuur voor licht gekleurd leder

Kippeneiwit	1	,5	dl
Melk	4	,5	dl
Water	94	,0	dl

De bestanddelen worden innig gemengd. De temperatuur mag niet boven 50℃ komen, daar het eiwit dan kan stollen.

De appretuur wordt op den duur onoplosbaar in water. Dit kan men bespoedigen door het leder met een heet strijkijzer te behandelen of heet te kalanderen.

Handwerk in de leerlooierij.

Bloedalbumine-appretuur

Bloedalbumine	10-18	dl
Nigrosine	1	dl
Glycerine	½	dl
Melk	10	dl
Water tot	100	dl

Bij het mengen mag de temperatuur niet hoger worden dan 50℃.

Het leder wordt heet gestreken of gekalanderd.

Caseïne-appretuur

Casseïne (melkzuur)	2		dl
Borax	0	,35	dl
Melk	10		dl
Water tot	100		dl

Het water en de melk worden samen tot 55℃ verwarmd en hierin roert men dan de caseïne. Nu voegt men de borax toe en roert tot de caseïne opgelost is. Hierna voegt men enige procenten formaline toe, de caseïneoplossing moet echter geheel afgekoeld zijn. Om het bederven te verhinderen voegt men 0,1 % nitrobenzol toe.

Cellulose-appretuur

Dik leder wordt voor vele doeleinden dikwijls in twee of soms meer lagen gespleten. Dit leder moet dan een bijzonder goede oppervlaktebehandeling ondergaan, de gewone appretuur is dan niet goed genoeg. Men brengt dan enige lagen dunne celluloselak op, waardoor het oppervlak van het leder gesloten wordt en ook meer samenhang verkrijgt. Het leder wordt eerst zorgvuldig schoon gemaakt en krijgt dan twee lagen grondlak:

Celluloid	100	dl
Amylacetaat	100	dl
Ethylacetaat	50	dl
Aceton	300	dl
Foezelolie	300	dl
Nafta	100	dl
Spiritus	100	dl
Ricinusolie	125	dl
Ombra	50	dl

Het celluloid wordt in de esters opgelost en de verfstof maalt men in een verfmolen fijn in de ricinusolie. Het geheel wordt dan gemengd. De lak wordt met een kwast opgebracht en bij 35℃ gedroogd.

Na het drogen wordt het leder glad geperst en brengt men nog eens een laag van deze grondlak op. Na het drogen wordt nu de vleeszijde vochtig gemaakt en met een gegraveerde plaat perst men de nerftekening in het leder. Hierna wordt een laag van de volgende glanzende lak opgebracht:

Celluloid	100	dl
Amylacetaat	100	dl
Ethylacetaat	150	dl
Aceton	300	dl
Foezelolie	200	dl
Nafta	200	dl
Spiritus	200	dl
Ricinusolie	100	dl

Schellak-appretuur

Schellak	60		dl
Spiritus	700		dl

HEBBEN

Was-pigment-appretuur
(rood-bruin)

Carnaubawas (grijs)	40	dl
Natriumhydroxyde	4	dl
Water	40	dl

Deze worden gekookt tot de was verzeept is. Het verdampte water wordt weer toegevoegd.
Aan de wasoplossing voegt men nu toe:

Venetiaans rood	3		dl
Ombra	11		dl
Zure bruine anilinekleurstof		2	dl
en zoveel water als nodig is.

Hfst.12 - Leder, Huiden en Bont
- uit Mengen & Roeren deel 1:

• Leder, huiden en bont [1]

Looien met natuurlijke stoffen

• Leder, huiden en bont [2]

Chroomleder - Looien met aluin - Lederemulsie - Eiwitappretuur voor licht gekleurd leder - Bloedalbumine-appretuur - Caseïne - Cellulose-appretuur - Schellak-appretuur - Was-peiment-appretuur

• Leder, huiden en bont [3]

Kunstlederlak - Ledervulsel - Zwartsel voor leder - Riemenvet - Lederen riemen keuren - Basische kleurstoffen voor leder - Verven van leder - Zolen impregneeren - Ledervet - Leder tegen krassen beschermen - Ledervet - Witte schoenpasta - Vloeibaar schoenwit - Schoencrême - Verzeepte schoencrême - Neutrale schoencrême - Kalfsleder reinigen - Vetleder reinigen - Leder reinigen - Handschoenreiniger - Peau de Suède reinigen - Leder-appretuur verwijderen - Vlekken verwijderen - Meeldauw in leder - Schoenen waterdicht maken - Bont bleeken

- uit Mengen & Roeren deel 2:

• Leder, huiden en bont [4]

Looi-methoden - Vet-emulsie voor zool- en tuigleder - Glansappretuur voor leder - Vet-emulsie voor chroomleder - Traan-emulsie voor leder - Moellon-degrasChroomledervet - Lederolie - Schoenzolen impregneeren - Riemenvet - Schiensmeer voor de tropen - Glanzend ledervet - Lederverf - Schoencrême (wit, zwart, bruin) - Leder-kleursel - Ledervet - Drijfriemenvet - Drijfriemenolie voor de tropen - Adhaesiemiddel voor rubberdrijfriemen - Schoencrême (zwart, wit) - Vloeibare schoencrême - Witte schoencrême - Verzeepte schoencrême - Schoencrême voor tuben - Verfen van bont - Perkament

De inleiding is van belang voor alle pagina's van mengen & roeren, sla deze dus niet over

• Inleiding

Belangrijk

Voorkom ongelukken!
Gevaarlijk vergiftige stoffen worden bij het recept aangegeven. Men mag echter nooit vergeten dat alle chemicaliën relatief gevaarlijk zijn. Na het werken met chemicaliën moet men dus in ieder geval de handen wasschen, gedurende het werk mag men met de handen niet aan de oogen komen. Bij het werken met brandbare vloeistoffen mag volstrekt geen vuur in het vertrek aanwezig zijn.

Aanvulling door vindikhier.nl
Beslist lezen!
Op deze website geven wij de oorspronkelijke tekst weer van het boek 'mengen en roeren, verschenen in 1936. Lees vooral de inleiding met onderwerpen als verwarmen (boven waterbad, ofwel au bain-marie) en andere veiligheidszaken. Gebruik beschermende kleding, handschoenen en veiligheidsbril bij het werken met gevaarlijke stoffen.
Sommige recepten of in recepten vermelde stoffen zijn wellicht in onbruik geraakt, niet meer verkrijgbaar, niet meer toegestaan of zelfs ronduit gevaarlijk.
Denk daarbij aan bijvoorbeeld asbest. Maar ook aan gevaarlijke stoffen als arsenicum en strychnine. Ga dus geen recepten namaken zonder kennis van zaken of met gevaarlijke of verboden stoffen. Met andere woorden:

'DON'T TRY THIS AT HOME'

Wij onthouden ons van iedere verantwoordelijkheid, met betrekking tot fouten in de informatie, eventuele schadelijkheid van vermelde stoffen en eventuele schadelijke gevolgen van het werken met deze stoffen of van het opvolgen van de recepten in dit boek. Ons motto is slechts: Laat oude kennis niet verloren gaan.